Συνήθεια. Το πιο ισχυρό, το πιο πονηρό, το πιο πετυχημένο όπλο του 21ου αιώνα πατάει σε μιαν απλούστατη ανθρώπινη δεξιότητα. Οι άνθρωποι συνηθίζουν. Συνηθίζουν σ’ οτιδήποτε, συνηθίζουν τα πάντα, φτάνει να τους πηγαίνεις απ’ το κακό στο χειρότερο βήμα-βήμα. Η Ελλάδα δυστυχώς θ’ αποδειχτεί σημαντικό πεδίο μελέτης στον κοινωνιολόγο του μέλλοντος.

Από τα γεννοφάσκια της, η μεταπολιτευτική δημοκρατία στήθηκε πάνω στην ανοργάνωτη “φύση” του Ρωμιού. Ρουσφέτι; “Έτσι είν’ η Ελλάδα…”. Ρεμούλες; “Ε, στην Ελλάδα είσαι…”. Γραφειοκρατία και μπάχαλο; “Μωρέ, αλλάζει ο Έλληνας;”. Βήμα.

Σταχυολογώ:

1999. Το αφύσικα ανθηρό τότε χρηματιστήριο αξιών, κλυδωνίζεται. Μια φούσκα παντελώς αβάσιμης εμπιστοσύνης οδεύει προς το τέλος της. Ο τότε πρωθυπουργός προτρέπει τους Έλληνες να συνεχίσουν τις επενδύσεις τους, καθώς: “Σε ένα ή δύο εικοσιτετράωρα η κατάσταση θα έχει ομαλοποιηθεί”. Το χρηματιστήριο καταρρέει. “Ε, τι περίμενες να πει; Ελλάδα…”. Βήμα.

2010. Το γαλλικό υπουργείο οικονομικών παραδίδει στο αντίστιχο ελληνικό μια λίστα. Πιθανοί φοροφυγάδες με καταθέσεις στην Ελβετία. Ο Έλληνας υπουργός παραλαμβάνει το CD της πρίφημης λίστας Λαγκάρντ, το κάνει φλασάκι, λίγο μετά παραδίδει το υπουργείο. Ο νέος υπουργός παίρνει μαζί του το φλασάκι και το… ξεχνάει. Ο παλιός υπουργός παραδέχεται με κάθε επισημότητα ότι το αρχικό CD το έχασε! “Έλα μωρέ, Ελλάδα…”. Βήμα.

2019. Ο Έλληνας πρωθυπουργός αναλαμβάνει προσωπικά την ηγεσία της ΕΥΠ. Σκάνδαλο υποκλοπών. Ο πρωθυπουργός ρίχνει το μπαλάκι στους από κάτω (Δημητριάδη και Κοντολέοντα). Εκείνοι καλούνται να δώσουν εξηγήσεις. Επικαλούνται απόρρητο. Οι ερωτήσεις μένουν αναπάντητες. Ο πρωθυπουργός επιμένει πως “έπεσε άπλετο φως στην υπόθεση”. Ναι, ξέρω: “Αυτή είν’ η Ελλάδα…”. Βήμα.

2024. Ο δημοσιογράφος Καραϊβάζ έχει δολοφονηθεί σοκαριστικά εδώ και τρία χρόνια. Στη δικάσιμο για τη διαλεύκανση της δολοφονίας εμφανίζονται στοιχεία με ηλεκτρονικές συνομιλίες του δημοσιογράφου. Κάποιες απ’ αυτές είναι με τα μεγάλα κεφάλια της ΕΥΠ (βλέπε παραπάνω: Δημητριάδη και Κοντολέοντα). Μόνο που, το CD με τις επίμαχες συνομιλίες έχει καταστραφεί. Από συρραπτικό! Η διαδικασία προχωράει. Κι η Ελλάδα προχωράει, τι ήθελες, να κάτσει να σκάσει; Βήμα.

Δεν θέλει μεγάλη φαντασία, ούτε τη διορατική ιδιοφυΐα του Χάξλεϊ και του Όργουελ. Βήμα το βήμα, η Ελλάδα συνηθίζει. Συνήθισε στο μπάχαλο, συνήθισε στη διαφθορά, τώρα συνηθίζει στην ανελευθερία. Φυσικά, ο Έκο διεκδικεί μεγάλο μέρος δικαίωσης: η τηλεόραση περνάει στα ψιλά ένα θέμα που κανονικά θα ‘πρεπε να ‘ναι κεντρικό για ένα μήνα. Συρραπτικό. Σε CD. Καταστροφή ευαίσθητων στοιχείων. Έλα μωρέ. Επόμενο θέμα. Ολυμπιακοί αγώνες. Τελετή. Κιτς. Συμπερίληψη. Μυστικός Δείπνος. Εθνική Ελλάδος, γεια σου!

Η ευρωπαϊκή ήπειρος υποστηρίζει περήφανα πως, καλή ή κακή, ισχυρή ή αδύναμη, πλούσια ή φτωχή, δυο πράγματα προσφέρει στους πολίτες της περισσότερο από κάθε άλλη ήπειρο της γης: ελευθερία και δικαιοσύνη. Panx Europiana. Μόνο που να, δεν ξέρω γι’ άλλα κράτη, μα ένα μικρό χωριό κάπου στα Βαλκάνια οπωσδήποτε αντιστέκεται. Συνηθίζει. Μαθαίνει μιθριδατικά να ζει μ’ όλο και λιγότερη δικαιοσύνη – εκ των πραγμάτων λοιπόν κι όλο λιγότερη ελευθερία. Δεν βαριέσαι, έτσι είν’ ο Έλληνας…

Ένα μυθιστόρημα βασισμένο στη συνήθεια, δεν θα ‘χαιρε νομίζω μεγάλης εκτίμησης. Σαν να διαβάζω τις κριτικές: […] Μ’ υπερβολική απλοϊκότητα φορτώνει τους φανταστικούς του κατοίκους μ’ αφύσικη νωθρότητα, δημιουργεί βολικές αλλ’ απίθανες συνθήκες για να οδηγήσει την πλοκή εκεί που θέλει. […] Τώρα που, ίσως απλοϊκά, ίσως αφύσικα, ίσως βολικά για κάποιους, το απίθανο γίνεται ιστορία, πού θα τα βρει τ’ αντανακλαστικά για ν’ αντιδράσει, ο χαυνωμένος Έλληνας; Που θα βρει τ’ αντανακλαστικά ο πολίτης που συνεχώς εσωτερικεύει όλο και μεγαλύτερες δόσεις απ’ το δηλητήριο του πολιτικού Notorious; Θέλω να παραμένω αισιόδοξος, αλλά το “δεν θα τα βρει” ακούγεται δυστυχώς πολύ συνηθισμένη απάντηση…