Με χιούμορ, ευγένεια και μια διάθεση αποστασιοποιημένης τρυφερότητας (πλην όμως σοβαρότητας) απέναντι στα πράγματα, ο Μανώλης Φάμελλος επιστρέφει για δεύτερη φορά «Με Ελαφριά Καρδιά», μάλλον όχι απλώς ως τίτλο ενός δισκογραφικού project, αλλά ως στάση ζωής. Αντλώντας, λοιπόν, υλικό από την ιστορία του ελληνικού ελαφρού τραγουδιού, επανεφευρίσκει έναν ολόκληρο ηχητικό κόσμο και τον μεταφέρει στο σήμερα, με νέα αισθητική και βιωματικό αποτύπωμα.

Την Παρασκευή 16 και το Σάββατο 24 Μαΐου, ο Μανώλης Φάμελλος θα εμφανιστεί μαζί με τον Δώρο Δημοσθένους στο Roof Stage του Gazarte, για να παρουσιάσουν μια ανανεωμένη παράσταση που περιγράφεται ως «μια μικρή κιβωτός του χρόνου γεμάτη τραγούδια του μεσοπολέμου και όχι μόνο, διασκευασμένα με μεράκι αλλά και άγνοια κινδύνου από σύγχρονα και ανακυκλωμένα υλικά». Το κάλεσμα ανοιχτό και οι εκπλήξεις πολλές.

Στη συζήτηση που ακολουθεί στις παρακάτω γραμμές, ο τραγουδοποιός μιλάει στο The Untold για την πρόκληση του να τραγουδάς παλιά τραγούδια σαν να είναι δικά σου, για τη σχέση του με τους συνεργάτες του, αλλά και για τη δημόσια σφαίρα και το γίγνεσθαι, για την τέχνη και την ελπίδα που ακόμα γύρω μας κάπως επιμένει – συχνά σιωπηλά.

❝Δεν είμαι μαθημένος να βγαίνω τόσο έξω από τα τραγούδια μου.

Αρχικά, θα ήθελα να σε ρωτήσω για το πώς βίωσες την πρώτη παρουσίαση των δύο τελευταίων δίσκων σου και γενικώς του project «Με Ελαφριά Καρδιά». Είσαι ικανοποιημένος; Πώς ακούστηκαν πρώτη φορά ζωντανά αυτά τα τραγούδια και πώς ανταποκρίθηκε το κοινό; 

Όλα εξελίχθηκαν αισίως και με ξάφνιασε αυτό. Εμείς ήμασταν προετοιμασμένοι για την καταστροφή,  όπως πάντα άλλωστε, και δεν είχαμε πρόχειρο τρόπο να διαχειριστούμε το θετικό αποτέλεσμα… Θα το επαναλάβουμε, λοιπόν, μέχρι κάτι να πάει στραβά και να αρχίσει να αποκτά ενδιαφέρον το πράγμα.

Ψύχραιμα τώρα, δεν είμαι μαθημένος να βγαίνω τόσο έξω από τα τραγούδια μου όπως συνέβη τώρα αλλά μου χρειαζόταν! Ένιωσα  ανέλπιστα πιο ανάλαφρος και ελεύθερος και νομίζω όχι λόγω της ελαφρότητας του ρεπερτορίου.

Και το κοινό φάνηκε να το απολαμβάνει, τουλάχιστον δεν εισπράξαμε κανένα παράπονο!

Όπως ακριβώς και στους δίσκους που κυκλοφόρησαν, διαχειριζόμαστε το υλικό σαν να ήταν τα τραγούδια σημερινά και να μιλούν για τους εαυτούς μας.

Οι νέες ενορχηστρώσεις και γενικώς η σύγχρονη ματιά που έδωσες σε αυτά τα τραγούδια μιας άλλης εποχής, μαρτυρούν την πραγματική σου αγάπη και το ενδιαφέρουν σου για αυτά. Ποιος ήταν ο στόχος σου; Να φτιάξεις έναν νοσταλγικό δίσκο; Ήθελες να «επανεφεύρεις» τα τραγούδια και να μας τα επανασυστήσεις; Επίσης, πώς προσέγγισες αυτή τη διαδικασία χωρίς να αλλοιώσεις την αυθεντικότητα και τη γοητεία τους; Ήταν δύσκολο;

Μα ακριβώς σε κάθε περίπτωση την δυσκολία απολαμβάνουμε. Αγαπώ αυτά τα τραγούδια και ήθελα να τα κάνω δικά μου, κάτι που επιθυμεί κάθε εραστής άλλωστε. Η ανομολόγητη μας επιθυμία είναι, φυσικά, μέσα από τον έρωτα μας να γίνουμε κάποιοι άλλοι, κάτι που επιτυγχάνεται μονάχα μερικώς αλλά αρκεί  και αυτό. Υπήρχε βέβαια ένα εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον, πάντως δε νομίζω πως έπαιξε κάποιο σοβαρό ρόλο εδώ, ευτυχώς υπάρχουν άνθρωποι περισσότερο καταρτισμένοι από μένα  για να το ερευνήσουν και να το συζητήσουν αυτό.

Ούτε ποτέ με ενδιέφερε να αναπαραστήσω κάτι, άλλωστε οι πρώτες εκτελέσεις εκείνες στέκονται πολύ ψηλά για να τις φτάσω.

Συνηθίζω να λέω και στο κοινό πως αν δε σας αρέσουν οι εκδοχές μας μπορείτε να ανατρέξετε στις πρωτότυπες… Τότε οι δικές μας θα σας αρέσουν ακόμη λιγότερο!

Το αισθητικό βάρος αυτών των τραγουδιών, θα σχολίαζα, είναι ίσως ανώτερο από πολλά τραγούδια που κάνουν επιτυχία σήμερα. Άραγε αυτό το ιδίωμα έχει ακόμη κάτι να πει στο σημερινό ακροατήριο; Και κατ’ επέκταση, υπάρχει κόσμος με πραγματικό ενδιαφέρον για την ιστορία της ελληνικής μουσικής;

Ίσως όχι και πολύς, όμως δε μας ενδιαφέρει το ρεπερτόριο εκείνο σαν ιστορικό κειμήλιο, αλλά σαν κάτι που μπορεί να αφορά συγκινησιακά και βιωματικά τους σημερινούς ανθρώπους. Αν συμβεί κάτι τέτοιο απομένει να το δούμε…ίσως στο βάθος η δική μου πρόταση να μην είναι και το σωστό μείγμα, ίσως να της λείπει ποιος ξέρει τι… μακάρι να γίνει η αφορμή όμως για να εκδοθεί κάποτε κάτι πιο διαπεραστικό !

Πολλές φορές σκέφτομαι πως το ιδίωμα αυτό έχει νοσταλγηθεί τόσο πολύ, που μπορεί και να έχει κουράσει. Εκτός από το αισθητικό βάρος που αναφέρεις, φέρει και το βάρος του ιδανικού που οφείλει με ένα τρόπο να παραμείνει αξέχαστο. Και αυτό ίσως να έχει υπάρξει η καταδίκη του. Ίσως βοηθήσει περισσότερο τελικά να ξεχάσουμε την καταγωγή των τραγουδιών αυτών, να τα κατεβάσουμε από το βάθρο, να τους δώσουμε μια νέα ευκαιρία και να τα ακούσουμε με καθαρά αυτιά σαν κομμάτια της δικής μας καθημερινότητας. Μπορεί ο αισθητικός κώδικας να έχει αλλάξει, αλλά δεν απέχουμε από εκείνη την εποχή τόσο πολύ όσο νομίζουμε. Ίσως μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις να ήτανε μπροστά από μας στο χρόνο…

Σε ό,τι αφορά το δεύτερο μέρος του project, τον δίσκο «Με Ελαφριά Καρδιά 2», θα ήθελα να μου μιλήσεις λίγο περισσότερο για τη σχέση σου με τους καλλιτέχνες που επέλεξες να συμμετέχουν, καθώς και τη διαδικασία παραγωγής των τραγουδιών μαζί τους. Είχες, για παράδειγμα, ένα συγκεκριμένο τραγούδι να προτείνεις στον καθένα και στην καθεμιά;

Προοριζόταν να είναι μονοθεματικός και ο δεύτερος δίσκος, δηλαδή με μένα αποκλειστικό σχεδόν πρωταγωνιστή, αλλά αυτό ανατράπηκε στην πορεία χωρίς να το καταλάβω καλά καλά. Είναι όλοι τους άνθρωποι που σχετίζονται με αυτό το ρεπερτόριο ή τουλάχιστον έτσι τους φαντάζομαι εγώ.

Θα ήθελα ενδεικτικά να σημειώσω μία περίπτωση της Λουίζας Σοφιανoπούλου (Lou Is), με την οποία ερμηνεύσαμε μαζί το «Ταγκό του Πιερότου», του Γρηγόρη Κωσταντινίδη… Ένα τραγούδι της δεκαετίας του ’20 που αγνοούσα παντελώς την ύπαρξη του, έχει δισκογραφηθεί μονάχα στις 78 στροφές και έτυχε να το ανακαλύψω σε ένα αφιέρωμα της ΕΡΤ από τη δεκαετία του ’80, σε μια πολύ ωραία απόδοση από την θεία της, την Μελίνα Τανάγρη!

❝Οι νεότερες γενιές πρέπει να δοκιμάσουν τα δικά τους λάθη και αυτές. 

Ο δημόσιος διάλογος πλέον, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συχνά χαρακτηρίζεται από ακραία ρητορική και τοξικότητα. Πιστεύεις ότι αυτό οδηγεί σε μια εκτόνωση ή πυροδοτεί ακόμα περισσότερο τις κοινωνικές εντάσεις; Προτιμάς να συμμετέχεις σε αυτό;

Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σύνθετο ζήτημα και μέσα στα πλαίσια μιας συνέντευξης κινδυνεύουμε να γίνουμε κι εμείς μερικοί και υπεραπλουστευτικοί απ’ όπου και να το πιάσουμε. Γνωρίζεις πως αυτά τα δύο παραπάνω είναι από τα βασικά συστατικά στο εκρηκτικό μείγμα της ακραίας ρητορικής και της τοξικότητας. Ενδεικτικά, πάντως, θα αναφέρω δύο πράγματα απαντώντας στην ερώτηση, επειδή σαφώς δρα εκτονωτικά… άλλωστε όλες οι κοινωνίες ιστορικά με τους δικούς τους κώδικες η καθεμία, μέσα από πρακτικές και ιεροτελεστίες δημιουργούσαν αντίστοιχες προσομοιώσεις για να εκφραστούν τα βίαια ένστικτα, να αποφορτιστούν οι εντάσεις και να αποσυμπιεστούν οι παράφοροι…Μονάχα που η πρόσβαση στην λεκτική έστω βία εδώ είναι τόσο εύκολη και οικεία στον καθένα μας…

Μοιάζει και ανέξοδη φαινομενικά, επειδή βεβαίως ο λογαριασμός έρχεται στο τέλος… Δεν νομίζω καν πως πρόκειται περί διαλόγων, είναι περισσότερο παραληρηματικοί μονόλογοι γεμάτη τόση βεβαιότητα…περισσότερη από όσοι είχαν πολλές απολυταρχίες για τον εαυτό τους…

❝Δεν υπάρχει κανένας για να μας σώσει.

Πιστεύεις ότι ο κόσμος μας μαθαίνει από τα λάθη του; Ή μήπως βρισκόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο επαναλαμβανόμενης ιστορίας, όπου μόνο τα πρόσωπα και οι συνθήκες αλλάζουν;

Αναρωτιέμαι ποιος κόσμος όμως… Ας μην ξεχνάμε πως και οι νεότερες γενιές πρέπει να δοκιμάσουν τα δικά τους λάθη και αυτές. 

Λένε πως η εμπειρία μας είναι το άθροισμα των λαθών μας και λένε επίσης πως ένα πράγμα μας μαθαίνει η εμπειρία, το ότι δε μαθαίνουμε τίποτα από αυτήν!

Αυτό που δεν αλλάζει είναι η ανθρώπινη φύση, βέβαια τώρα τελευταία έχουμε βάλει τα δυνατά μας να επέμβουμε και σε αυτό… Αλλά για να μιλήσουμε και σοβαρά στο μετρό του δυνατού, όπως τίποτα δεν έχει χαθεί οριστικά έτσι και τίποτα δεν έχει κερδηθεί για πάντα και όλο το παρελθόν παραμένει ολοζώντανο και πάντα θα μας επισκέπτεται με τα όνειρα και τους εφιάλτες του.

Είσαι άνθρωπος βαθιά πολιτικοποιημένος και κοινωνικά ευαισθητοποιημένος. Δεν νομίζεις ότι πάσχουμε όλοι μας από μια φανερή αδυναμία να αντιδράσουμε σε όσα συμβαίνουν στον κόσμο; Μήπως φταίει το έλλειμμα δημοκρατίας;

Εγώ αλλού εντοπίζω την αδυναμία. Από αντιδράσεις αλλά τίποτα… Νομίζω πως ο τρόπος που αντιδράμε είναι προβληματικός και μη συγκροτημένος και φυσικά αποσπασματικός. Χωρίς φυσικά να εξαιρώ τον εαυτό μου από αυτό… Και αυτό μας κάνει μέρος του προβλήματος, όχι με την έννοια βέβαια του «μαζί τα φάγαμε», αλλά του ότι δεν βρήκαμε ενώ είχαμε τόσες ευκαιρίες, την ουσία που μας ενώνει απέναντι σε όλο αυτό. Όπως λέγαμε και παραπάνω, σίγουρα δεν έχουμε διδαχθεί αρκετά, όπως πχ πως δεν υπάρχει κανένας να μας σώσει και πως όποιος επαγγέλλεται κάτι τέτοιο είναι ακριβώς εκείνος που πρέπει να βλέπουμε με τη μεγαλύτερη επιφύλαξη. 

Υπάρχει και έλλειμμα δημοκρατίας αλλά δεν είναι αίτιο, είναι παράγωγο. Είναι πρώτα απ’ όλα έλλειμμα παιδείας και όχι παιδείας γενικώς και αορίστως αλλά της παιδείας των κοινών , της παιδείας της ευθύνης όχι με την έννοια της ενοχής αλλά με την έννοια της ανάληψης και της δράσης.

Δεδομένων των δυσκολιών που αντιμετωπίζει στην Ελλάδα ο πολιτισμός και όσοι ασχολούνται με αυτόν, θεωρείς, από την προσωπική σου εμπειρία, πως είναι εύκολο να επιβιώσει ένας καλλιτέχνης, παραμένοντας μάλιστα δημιουργικός/ή στην Ελλάδα σήμερα;

Κανείς δεν είπε πως χρειάζεται ένας καλλιτέχνης να τα έχει όλα λυμένα, μπορεί αν συνέβαινε αυτό να μην είχε λόγο να είναι καλλιτέχνης πια. Εδώ όμως μας λείπουν κάποια πραγματικά στοιχειώδη που και αυτά σχετίζονται με όσα λέγαμε παραπάνω. Και που όταν εξαντλείται η κωμική διάσταση του θέματος (που βέβαια είναι αχανής)κι ερχόμαστε ξανά αντιμέτωποι με το μηδέν αυτό που μας μένει για να στηριχτούμε είναι οι συλλογικότητες… Από τις παρέες και τα συγκροτήματα μέχρι τα σωματεία και τους συνεταιρισμούς μας, δεν είναι μόνο ο αγώνας για να πάμε παρακάτω, είναι η ίδια η ουσία αυτού που είμαστε…

Η κοινωνία αντιδρά έντονα σχετικά με την υπόθεση του δυστυχήματος των Τεμπών και την απόδοση δικαιοσύνης. Θεωρείς πως η ιστορία αυτή θα έχει πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση μακροπρόθεσμα ή πως, όπως συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα, το θέμα θα ξεχαστεί χωρίς ουσιαστικές επιπτώσεις; Μήπως το «σύστημα» έχει βρει τρόπους να εξουδετερώνει τις αντιδράσεις;

Εγώ δεν είμαι πολιτικός αναλυτής και στην δουλειά μου μετράω άλλα κόστη, αλλά οι επιπτώσεις μιας τέτοιας τραγωδίας δεν εξαντλούνται φυσικά στα τι θα στοιχίσει πολιτικά αυτό όσο και να είναι.

Αλλά μια που το έθιξες και την διάκριση σύστημα-αντισύστημα την βρίσκω εξόχως προβληματική, αφού τελικά στα ίδια αδιέξοδα μας οδηγεί. Επειδή ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα, ο τρόπος που παγιδευόμαστε μέσα στο θυμικό μας, η αδυναμία μας να συνθέσουμε απόψεις συγγενείς μεταξύ τους, κατάγονται όλα αυτά από ένα ολόκληρο σύστημα εγκατεστημένο μέσα μας και θα πρέπει να βγούμε αρκετά έξω από τον εαυτό μας για να το δούμε αυτό καθαρά και να το γιατρέψουμε. Έχει δρόμο πολύ για να πάμε, αλλά και δρόμο για να γυρίσουμε…

Ποια είναι, τέλος, τα μελλοντικά σου σχέδια για το υπόλοιπο της χρονιάς, όσον αφορά το δίσκο και την προώθησή του, αλλά και τυχόν νέα μουσική που δημιουργείς;

Έχουμε δύο εμφανίσεις στο Gazarte την Παρασκευή 16 και το Σάββατο 24 Μαΐου με τον Δώρο Δημοσθένους και θα καλέσουμε με την ευκαιρία αρκετούς φίλους αναβιωτές επί σκηνής. Τραγούδια συνεχίζω και γράφω απερίσπαστος και σίγουρα θα κυκλοφορήσω κάτι μέσα στο 2025!

INFO: 

ΜAΝΩΛΗΣ ΦΑΜΕΛΛΟΣ & ΔΩΡΟΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ

«ΜΕ ΕΛΑΦΡΙΑ ΚΑΡΔΙΑ»

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 & ΣΑΒΒΑΤΟ 24 ΜΑΪΟΥ 2025

GAZARTE ROOF STAGE

Το «Με ελαφριά καρδιά» είναι ένα πένθιμο κι όμως εορταστικό βαριετέ – ένα υπερθέαμα σε οικονομική συσκευασία με επικεφαλής δύο έμπειρους σολίστ που όμως αλίμονο, μοιάζουν να μην διδάχτηκαν πολλά από την μακρόχρονη εμπειρία τους. 

Ο τίτλος, άλλωστε, είναι ένας καθαρός ευφημισμός που μάλλον αποπροσανατολίζει, μια που στην πραγματικότητα οι καλλιτέχνες οδηγήθηκαν στην απόφαση να συμπράξουν με βαριά καρδιά πιεζόμενοι από τα κάθε λογής χρέη που συσσώρευσαν ξοδεύοντας ανεύθυνα και ζώντας ανέμελα κι επιπόλαια στην δίκη τους μπελ επόκ…

Ως προς την διανομή των ρόλων φροντίσανε ιδιαίτερα να κρατηθεί ένας κοινός παρονομαστής, συνεπώς ο Μανώλης Φάμελλος θα κρατήσει τον ρόλο του αρχιδιασκευαστή, ο Δώρος Δημοσθένους τον ρόλο του αρχιδιασκεδαστή και στο τέλος θα κάνει ταμείο και εκ μέρους της οικογένειας, θα προσφέρει καφέ στο μπαρ…

«Με ελαφριά καρδιά»… Όπως και το ομώνυμο μελόδραμα του Μανώλη που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην δισκογραφία σε δύο πράξεις μάλιστα, η παράσταση είναι μια μικρή κιβωτός του χρόνου γεμάτη τραγούδια του μεσοπολέμου και όχι μόνο, διασκευασμένα με μεράκι αλλά και άγνοια κινδύνου από σύγχρονα και ανακυκλωμένα υλικά.

Παίζουν οι μουσικοί: Θάνος Μιχαηλίδης (τύμπανα), Κώστας Γιαννίρης (μπάσο), Νίκος Παπαναστασίου (πιάνο, ακορντεόν), Αλέκος Βουλγαράκης (ηλεκτρική κιθάρα) και Χρήστος Παπαδόπουλος (κλαρινέτο, σαξόφωνο).

Εισιτήρια: more.com