Το Baby Reindeer ανέβηκε το 2019 ως ένας αυτοβιογραφικός θεατρικός μονόλογος στο φεστιβάλ Fringe του Εδιμβούργου, το μεγαλύτερο φεστιβάλ performance art στον κόσμο. Ο Richard Gadd, ο οποίος έγραφε και πρωταγωνιστούσε σε αυτήν την παράσταση, παρουσίαζε ένα κομμάτι της ζωής του και ειδικότερα τις δυσκολίες που βίωσε κάπου στη δεκαετία των 20, όταν μια μεσήλικη γυναίκα έπαθε μια ασφυκτική εμμονή μαζί του, που απείλησε να καταστρέψει τη ζωή του.
Η επιτυχία του Gadd οδήγησε το one-man show του στο να οπτικοποιηθεί, γι’ αυτό και τις τελευταίες μέρες μας παρουσιάστηκε ως σειρά 7 επεισοδίων στο Netflix, την οποία και απολαμβάνουμε όλοι. Πλέον όλοι μιλούν γι’ αυτήν σε όλα τα social media, με τους περισσότερους να τη συγκαταλέγουν στα “must-watch” και να την περιγράφουν ως ένα πολύ δυνατό, βαθύ και καλοδουλεμένο έργο, αντισυμβατικό, ψυχολογικό και σκοτεινό.
«Όταν ένας επίδοξος κωμικός κάνει μια πράξη καλοσύνης σε μια ευάλωτη γυναίκα, πυροδοτεί μια ασφυκτική εμμονή που απειλεί να καταστρέψει τη ζωή και των δύο». Έτσι περιγράφει η πλατφόρμα του Netflix τη σειρά. Όλα ξεκινούν κάπως… ακίνδυνα, όπως περιγράψαμε: Εργαζόμενος ως μπάρμαν σε μια παμπ, ο νεαρός Donny προσφέρει στην πολύ μεγαλύτερή του Martha ένα φλιτζάνι τσάι, γιατί τη βλέπει σε μια δύσκολη στιγμή, κι από εκείνη τη στιγμή δεν μπορεί να την ξεφορτωθεί. Ενώ στην αρχή αναπτύσσεται μεταξύ τους μια σχετικά τρυφερή φιλία, όσο περνάει ο καιρός η Martha γίνεται όλο και πιο παρεμβατική στη ζωή του και φανερώνει μια εμμονή που γρήγορα ξεφεύγει από τα όρια. Του γράφει εκατοντάδες email, ψεύδεται παθολογικά, τον χειραγωγεί, επισκέπτεται το χώρο εργασίας του, τον ακολουθεί στο δρόμο, εισβάλλει χωρίς τη θέλησή του στο σπίτι του. Τον αποκαλεί το «μικρό της ταρανδάκι» (baby reindeer).
Ακολουθούν spoilers για τη σειρά:
Ωστόσο, παρόλο που στοιχειώνει κυριολεκτικά τη ζωή του, εκείνος περιμένει να περάσει πάρα πολύς καιρός για να καταγγείλει τις πράξεις της στην αστυνομία. Και μαθαίνουμε στο 4ο επεισόδιο, με πολύ σκληρό τρόπο, γιατί το κάνει. Γιατί βιώνει έντονο μετατραυματικό στρες, που τον αναγκάζει να τη δικαιολογεί πολλές φορές. Όπως δήλωσε και σε συνέντευξή του ο ίδιος ο Gadd, «Δεν μπορώ παρά να τονίσω πόσο θύμα είναι η Martha σε όλο αυτό. Όταν σκεφτόμαστε τους stalkers, σκεφτόμαστε πάντα ταινίες όπως το “Misery” και το “Fatal Attraction”. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές μπορεί να είναι η πρώην σχέση σας, κάποιος συνάδελφος ή κάποιος που γνωρίζετε. Το stalking, η εμμονική καταδίωξη και η παρενόχληση είναι μια μορφή ψυχικής ασθένειας».
Η επιλογή των 7 μισάωρων στην πλειονότητά τους επεισοδίων εξυπηρετεί όλους τους σωστούς λόγους. Ούτε 6, ούτε 8, ούτε 10. Η σειρά πηγαίνει όσο αντέχει, με το δικό της ρυθμό. Γι’ αυτό και την παρακολουθεί κανείς απνευστί. Πρώτα απ΄ όλα, η ιστορία παρουσιάζεται όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη, πολύ πιο κατανοητά ίσως απ΄ όσο θα μπορούσε να παρουσιαστεί χρονικά στο πλαίσιο ενός θεατρικού έργου. Παραμένει ακμαία, χωρίς κοιλιά, μέχρι και το τελευταίο λεπτό. Επίσης, προκαλεί το θεατή και τη φαντασία του. Το Baby Reindeer είναι ωμό και ειλικρινές πέρα ως πέρα. Τα συναισθήματα εναλλάσσονται με αστρική ταχύτητα. Ταιριάζει πολύ όμορφα τη φάρσα με το βαθύ σκοτάδι. Δεν θα μπορούσες, βασικά, να το αντέξεις χωρίς το χιούμορ του. Δεν μπορείς να το ξεχάσεις.
Οι λέξεις δεν είναι πάντα εύκολες να περιγράψουν κάτι. Πρέπει να το δεις. Να το νιώσεις. Πρέπει να θυμηθείς πώς η τέχνη έχει τη δύναμη να σε προβληματίσει και να σε θεραπεύσει. Η σειρά ρίχνει φως στην κακοποίηση με τέτοιον τρόπο, ώστε σου είναι πάρα πολύ εύκολο να ταυτιστείς και να βρεις τον εαυτό σου, εφόσον κουβαλάς κάτι παρόμοιο. Γιατί η κακοποίηση σε εθίζει στο να μισείς τον εαυτό σου. Και να σκαλίζεις την ανοιχτή σου πληγή, να επιστρέφεις στο σπίτι του κακοποιητή σου, να δέχεσαι να σε κακοποιούν και ούτω καθεξής. Η ερμηνεία του Gadd είναι κάτι παραπάνω από αξιέπαινη, δυνατή και πολυεπίπεδη, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς πως υποδύεται ουσιαστικά τον εαυτό του. Εξαιρετική δουλειά για κάτι τόσο δύσκολο κι επίπονο. Και πρωτίστως πολύ γενναία η απόφασή του να θεραπευθεί μέσα από αυτό. Η πορεία προς την επούλωση, όμως, δεν είναι πάντοτε γραμμική. Γι’ αυτό και τον βλέπουμε να υποτροπιάζει, να βυθίζεται ξανά στο σκοτάδι, στην προσπάθεια να βρει διέξοδο. Στο ρόλο της stalker Martha, η Jessica Gunning είναι απλά καθηλωτική. Η Martha είναι μια βάναυση, σκληρή απεικόνιση ενός ανθρώπου που βιώνει την απόλυτη μοναξιά, θλίψη και ανασφάλεια. Και ενώ χρειάζεται βοήθεια, όλο το σύστημα την εγκαταλείπει. Συνειδητοποιώντας ότι στην ουσία διαιωνίζει έναν φαύλο κύκλο κακοποίησης, κι ότι σε μια στιγμή που έχεις αγγίξει τον πάτο απαγκιστρώνεσαι από οποιαδήποτε σπίθα θετικότητας και χαράς για να παρηγορηθείς, αναπόφευκτα συμπάσχεις μαζί της. Εξαιρετικές οι ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών.
Η παρενόχληση και το stalking της Martha δίνουν στον Donny την ευκαιρία να χαθεί για λίγο από το βαθύ τραύμα, την κρίση αρρενωπότητας και τη γενικότερη σεξουαλική σύγχυση που τον πληγώνουν. Όμως είναι και μια ιστορία συνεξάρτησης, καθώς το τραύμα τον έχει οδηγήσει σε μια τέτοια συναισθηματική κατάσταση, που τον καθιστά πιο επιρρεπή στο να λαμβάνει απόλαυση από την εμμονή που του δείχνει η Martha, όσο τοξική κι αν είναι. Και παρά τα άλυτα προβλήματα της ίδιας, εκείνη μπορεί κι αναγνωρίζει τη βία και το τραύμα που έχει βιώσει ο Donny, γι’ αυτό και την βλέπουμε να τον ρωτάει πολλές φορές ποιος τον πλήγωσε.
Το τέλος κλείνει κάπως καθαρτικά τον κύκλο (του τραύματος) και αναδεικνύει τον παραλληλισμό της ιστορίας του Donny με αυτήν της Martha. Και έτσι βοηθά και όλους τους υπόλοιπους. Να νιώσουμε λιγότερη ντροπή, λιγότερη ενοχή. Να καταλάβουμε ότι θα μπορούσε να είχε συμβεί στον καθένα. Ότι το σύμπαν δεν μας μισεί, ούτε εμείς πρέπει να μισούμε τον εαυτό μας. Ότι δεν φταίμε που έχουμε ενσυναίσθηση. Ότι πρέπει να συμφιλιωθούμε με το πόσο περίπλοκες υπάρξεις είμαστε, με πόσα μυστικά ζούμε, από πόσες διαφορετικές δυσκολίες έχουμε επιβιώσει.
“
